Er wordt in Nederland op een bijzondere wijze gecommuniceerd over het stikstofprobleem. Alleen al de term ‘stikstofprobleem’ werkt verhullend. Want het gaat in eerste instantie niet om ammonia of stikstofdioxide, maar om de natuurkwaliteit. Die gaat steeds verder achteruit en uit tal van studies is duidelijk dat de grote mate van stikstofneerslag daar een grote rol in speelt. We hebben dus een natuurkwaliteitsprobleem. Helaas lijkt de intrinsieke motivatie om de natuur te beschermen en om in actie te komen voor biodiversiteit bij bestuur en politiek beperkt.
Daarom hier drie ongevraagde adviezen.
Gebruik nooit meer het woord balans
Afgelopen zomer hebben we een quickscan gedaan naar de manier waarop Rijk en provincies communiceren over stikstof en natuur. Die laat zien dat zij niet of nauwelijks communiceren over de afnemende natuurkwaliteit in Nederland. Hoogstens kunnen we uit het gebruikte begrip ‘natuurherstel’ lezen dat er iets kapot is gegaan. Maar wat er kapot is, wordt niet toegelicht. Vaak wordt er gewezen op de noodzakelijke balans tussen economie en ecologie. Dit is een prachtig voorbeeld van verhullend taalgebruik. Want iedereen zal het erover eens zijn dat we moeten streven naar een balans, maar iedereen kan daarbij zijn eigen beelden hanteren. En die beelden kunnen geheel tegengesteld zijn. En toch is iedereen het eens.
Advies 1: gebruik nooit meer het woord balans!
Benoem het maatschappelijk probleem
Het goede nieuws is dat minister Christianne van der Wal in haar gesproken communicatie wel geregeld de afnemende natuurkwaliteit benoemt. Dat is een vooruitgang ten opzichte van minister Carola Schouten. Zij verwees vooral naar de EU-wetgeving waar we nu eenmaal een moeten voldoen. Als er iets weinig motiverend is om voor in actie te komen, of erger nog, voor te moeten wijken, is het wel regelgeving waarvan het nut niet duidelijk is. In dat opzicht was de uitspraak van premier Rutte over de verlaging van de maximale snelheid op snelwegen, ‘een rotmaatregel’, natuurlijk dodelijk. In plaats van te wijzen op de gunstige effecten voor natuur en klimaat gaf hij alle verkeersdeelnemers een goed excuus om deze regel te negeren. Daarom advies 2: verwijs in beleidscommunicatie (telkens weer) aan welke maatschappelijke problemen wordt gewerkt met dit beleid. Dat geldt niet alleen voor natuurbeleid maar bijvoorbeeld ook voor extra administratieve lasten: “Helaas moeten we u vragen dit formulier in te vullen, want dat helpt ons om grootschalige fraude tegen te gaan.”
Neem Remkes mee naar buiten
In de afgelopen maand hebben we gezien dat er nog een lange weg te gaan is, want ook onze ‘redder des vaderlands’ Johan Remkes heeft het stikstofdossier in zijn rapportage teruggebracht naar een juridisch ‘moetje’: we moeten wel wat doen want anders loopt de vergunningverlening vast. Advies 3: hoog tijd om ook Johan Remkes mee naar buiten te nemen en de schade in de natuur van de grote stikstofneerslag te laten zien.